اینترنت دنیای وسیعی است که در آن با انبوهی از اطلاعات و داده‌های مختلف روبه‌رو هستیم. برای دسترسی به این اطلاعات، وب‎‌‌سایت‌های مختلفی وجود دارند که هر کدام با آدرسی منحصربه‎‌‎فرد قابل دسترسی هستند. اما سوالی که پیش می‌آید این است که کامپیوترها چگونه این آدرس‌ها را درک می‌کنند و ما را به وب‎‌‎سایت موردنظر هدایت می‌کنند؟ 

پاسخ این سوال، دی‌ان‌اس (DNS) یا سامانه نام دامنه است. در این مقاله جامع، به دنیای دی‌ان‌اس سفر می‌کنیم و با نحوه عملکرد، مزایای استفاده از آن و نکات مهم برای کاربران ایرانی آشنا می‌شویم، با ما در این سفر علمی جالب همراه باشید.

دی‌ان‌اس یا DNS چیست؟

فرض کنید می‌خواهید به خانه دوست‌تان بروید. نقشه را باز و آدرس او را پیدا می‌‎کنید، برای مثال، خیابان آزادی، میدان انقلاب، پلاک 123. این آدرس، معادل اسم وب‎‌سایت در دنیای اینترنت است. اما کامپیوترها نمی‌‎توانند اسم‎‌ها را بفهمند، آن‎‌ها فقط زبان اعداد را درک می‎کنند. در این‎‌جا است که DNS به کمک ما می‎‌آید.

دی‌ان‌اس مخفف عبارت Domain Name System است و به معنای سامانه نام دامنه ترجمه می‌شود. دی‌ان‌اس درواقع یک دفترچه تلفن غول‌آسا در دنیای اینترنت به شمار می‌رود. در این دفترچه، نام‌های قابل‌فهم برای انسان به آدرس‌های عددی به نام آدرس IP ترجمه می‌شوند. همان‎‌طور که ما برای پیدا کردن آدرس منزل یک دوست به نام او مراجعه می‌کنیم، دی‌ان‌اس نیز برای برقراری ارتباط با یک وب‎‌سایت، نام دامنه آن را به آدرس IP ترجمه می‌کند.

کامپیوترها تنها زبان اعداد را درک می‌کنند و نمی‌توانند نام‌ وب‌سایت‌ها را بفهمند. آدرس IP مجموعه‌ای از اعداد است که به هر دستگاه متصل به اینترنت اختصاص داده می‌شود. به عنوان مثال، آدرس IP وب‎‌سایت گوگل ممکن است 142.250.184.196 باشد. حفظ کردن چنین اعدادی برای کاربران بسیار دشوار است. دی‌ان‌اس با ترجمه این اعداد به نام‌های قابل‌فهم، کار ما را بسیار آسان می‌کند.

دی‌ان‌اس چگونه کار می‌کند؟

فرض کنید می‌خواهید با مرورگر خود به وب‎‌سایت گوشی‌آنلاین مراجعه کنید. مراحل کار یک سرویس DNS به‌شرح زیر است:

  • درخواست شما: شما نام دامنه‌ وب‎‌سایت ما یعنی گوشی‌آنلاین یا Gooshi.Online را در نوار آدرس مرورگر خود وارد کرده و دکمه Enter را فشار می‌دهید.
  • ارتباط با سرور DNS: کامپیوتر شما به‎‌طور خودکار با سرور دی‌ان‌اس تنظیم‌شده روی دستگاه شما، ارتباط برقرار می‌کند. این سرور معمولا توسط شرکت ارائه‎‌دهنده خدمات اینترنت (ISP) شما تعیین می‌شود.
  • جستجو در پایگاه داده: سرور دی‌ان‌اس نام گوشی‌آنلاین را در پایگاه‌داده عظیم خود جستجو می‌کند. این پایگاه‌داده حاوی اطلاعات مربوط به میلیون‌ها وب‎‌سایت و آدرس IP آن‌ها است.
  • ترجمه نام دامنه: اگر سرور دی‌ان‌اس نام دامنه گوشی‌آنلاین را پیدا کند، آدرس IP وب‎‌سایت را بازیابی می‌کند.
  • برقراری ارتباط: کامپیوتر شما با استفاده از آدرس IP دریافتی از سرور دی‌ان‌اس، با سرور وب‎‌سایت گوشی‌آنلاین ارتباط برقرار می‌کند.
  • نمایش وب‎سایت: پس از برقراری ارتباط، محتوای وب‌سایت ما برای شما نمایش داده می‌شود.

این فرآیند به قدری سریع اتفاق می‌افتد که شما متوجه آن نمی‌شوید. اما دی‌ان‌اس نقش کلیدی در برقراری ارتباط شما با وب‎‌سایت‌های مورد علاقه‌تان ایفا می‌کند.

انواع سرورهای DNS

دو نوع اصلی از سرورهای دی‌ان‌اس وجود دارد:

  • سرورهای دی‌ان‌اس بازگشتی :(Recursive DNS Servers) این سرورها وظیفه نهایی ترجمه نام دامنه به آدرس IP را برعهده دارند. در بیشتر موارد، سرور دی‌ان‌اس اولیه‌ای که توسط ارائه‌دهنده‌ سرویس اینترنت شما تنظیم‌شده است، یک سرور بازگشتی خواهد بود.
  • سرورهای دی‌ان‌اس غیربازگشتی (Authoritative DNS Servers): این سرورها اطلاعات مربوط به یک دامنه خاص را در اختیار دارند. به‌عنوان‌مثال، سرورهای دی‌ان‌اس غیربازگشتی برای وب‎‌سایت گوگل، اطلاعات مربوط به این دامنه و آدرس IP آن را در اختیار سرورهای دی‌ان‌اس بازگشتی قرار می‌دهند.

مزایای استفاده از دی‌ان‌اس

استفاده از دی‌ان‌اس مزایای متعددی دارد که در ادامه به برخی از آن‎‌ها اشاره می‌کنیم:

  • سهولت استفاده: به‌‎خاطرسپردن نام‌های دامنه مانند آمازون یا گوگل بسیار آسان‌تر از آدرس‌های IP مانند 142.250.184.196 است. دی‌ان‌اس با ترجمه این اعداد به نام‌های قابل‌فهم، کار ما را برای دسترسی به وب‎‌سایت‌ها بسیار آسان می‌کند.
  • سرعت: دی‌ان‌اس با ذخیره اطلاعات مربوط به‌نام دامنه‌ها و آدرس‌های IP در حافظه‌نهان (cache)، سرعت دسترسی به وب‎‌سایت‌ها را افزایش می‌دهد. هنگامی‌ که شما برای اولین بار به یک وب‎‌سایت مراجعه می‌کنید، اطلاعات مربوط به آن در حافظه نهان ذخیره می‌شود. در دفعات بعدی که به همان وب‎‌سایت مراجعه می‌کنید، کامپیوتر شما به جای جست‎جوی مجدد در پایگاه داده دی‌ان‌اس، اطلاعات را از حافظه نهان بازیابی می‌کند که این امر سرعت بارگذاری وب‎‌سایت را به‎‌طور قابل‌توجهی افزایش می‌دهد.
  • هوشمند بودن: اگر آدرس IP یک وب‎‌سایت تغییر کند، دی‌ان‌اس به‎‌طور خودکار آن را به‌‎روزرسانی می‌کند و شما هم‎چنان می‌توانید با وارد کردن نام دامنه به وب‎‌سایت دسترسی پیدا کنید. این کار از بروز مشکل و خطای عدم دسترسی به وب‎‌سایت‌ها در صورت تغییر آدرس IP آن‎ها جلوگیری می‌کند.
  • کاهش پینگ: گیمرها مسلما میانه‌‌ خوبی با ماهیت DNS‌ها دارند. استفاده از این سرویس می‌تواند منجر به کاهش قابل‌توجه سرعت Ping (پینگ) شود؛ و در‌نهایت با کاهش تاخیر در ارسال و دریافت داده‌ها به سرور‌های بازی، تجربه‌ای دل‌نشین‌‎تر، سریع‌‎تر و بدون لگ را برای شما رقم خواهد زد.
  • امنیت: دی‌ان‌اس می‌تواند برای مسدودکردن وب‎‌سایت‌های مخرب و نامناسب استفاده شود. برخی از ارائه‎‌دهندگان خدمات اینترنت، از سرورهای دی‌ان‌اس با قابلیت مسدودکردن این نوع وب‎‌سایت‌ها استفاده می‌کنند.

تنظیم دی‌ان‌اس (DNS) در دستگاه‌های ویندوزی، اندرویدی و  iOS

همان‎‌طور که اشاره شد، در شرایط‌خاص ممکن است بخواهید از سرور دی‌ان‌اس جایگزین روی دستگاه ویندوزی، اندرویدی یا iOS خود استفاده کنید. در ادامه، مراحل تغییر تنظیمات دی‌ان‌اس در هر سه سیستم‎‌عامل را توضیح می‌دهیم:

تغییر DNS در سیستم‌عامل‌های ویندوزی :

  • برای تغییر سرور دی‌ان‌اس در ویندوز، مراحل زیر را دنبال کنید: 
  1. به تنظیمات شبکه و اینترنت بروید.
  2. روی Change Adapter Options  کلیک کنید.
  3. روی آداپتور شبکه مورد نظر خود (معمولا Wi-Fi یاEthernet) راست کلیک کنید و Properties را انتخاب کنید.
  4. در پنجره Properties، روی Internet Protocol Version 4 (TCP/IPv4) دوبار کلیک کنید.
  5. در تب General، گزینه Use the following DNS servers را انتخاب کنید.
  6. آدرس سرورهای دی‌ان‌اس جدید را در فیلدهای Preferred DNS server و Alternate DNS server وارد کنید.
  7. روی OK کلیک کنید.

تغییر دی‌ان‌اس در اندروید

اندروید در دو نسخه کلی ارائه می‌شود؛ نسخه‌های قدیمی‌تر از اندروید 11 و نسخه‌های اندروید 11 و بالاتر. مراحل تغییر دی‌ان‌اس بر اساس نسخه اندروید شما متفاوت است.

اندروید 11 و بالاتر:

  1. وارد برنامه Settings (تنظیمات) شوید.
  2. روی گزینه Network & internet (شبکه و اینترنت) ضربه بزنید.
  3. به پایین اسکرول کرده و روی Advanced (پیشرفته) ضربه بزنید.
  4. گزینه Private DNS (دی‌ان‌اس خصوصی) را انتخاب کنید.

پس از این مرحله، دو حالت وجود دارد:

  1. Select Private DNS provider hostname (ارائه‎‌دهنده میزبان دی‌ان‌اس خصوصی را انتخاب کنید): در این بخش می‌توانید نام سرور دی‌ان‌اس جایگزین را وارد کنید. برای مثال، برای استفاده از Google Public DNS، عبارت dns.google را وارد کنید.
  2. Off (خاموش): با انتخاب این گزینه، به سرور دی‌ان‌اس پیش‎‌فرض ارائه‎‌دهنده خدمات اینترنت خود باز می‌گردید.
  3. پس از انتخاب گزینه مورد نظر، روی "Save" (ذخیره) ضربه بزنید.

اندروید پایین‌تر از 11:

  1. وارد برنامه تنظیمات (Settings) شوید.
  2. روی گزینه Wi-Fi ضربه بزنید.
  3. شبکه Wi-Fi مورد نظر خود را انتخاب کنید و روی علامت i در کنار آن ضربه بزنید.
  4. به‌پایین اسکرول کرده و روی Show advanced options (نمایش گزینه‌های پیشرفته) ضربه بزنید. (ممکن است در برخی از دستگاه‌ها این گزینه به صورت پیش‎فرض نمایش داده شود).
  5. گزینه‌های IP settings (تنظیمات IP) را روی Static (ثابت) قرار دهید.
  6. در بخش "DNS 1" و "DNS 2" آدرس سرورهای دی‌ان‌اس جایگزین را وارد کنید. برای مثال، برای Google Public DNS، در بخش "DNS 1" عدد 8.8.8.8 و در بخش "DNS 2" عدد 8.8.4.4 را وارد کنید.)
  7. روی Save (ذخیره) ضربه بزنید.

تغییر دی‌ان‌اس در iOS

در دستگاه‌های iOS نیز می‌توانید با روش زیر سرور دی‌ان‌اس را تغییر دهید:

  1. وارد برنامه تنظیمات (Settings) شوید.
  2. روی گزینه Wi-Fi ضربه بزنید.
  3. شبکه Wi-Fi مورد‌نظر خود را انتخاب کنید.
  4. به پایین اسکرول کرده و روی گزینه Configure DNS (پیکربندی دی‌ان‌اس) ضربه بزنید.
  5. گزینه Manual (دستی) را انتخاب کنید.
  6. روی علامت + در بخش Servers (سرورها) ضربه بزنید.
  7. آدرس سرور دی‌ان‌اس جایگزین را وارد کنید. برای مثال، برای Google Public DNS، عدد (8.8.8.8) را وارد کنید.
  8. این کار را برای سرور دی‌ان‌اس دوم (در صورت تمایل) با ضربه‌‎زدن مجدد روی علامت + و وارد کردن آدرس سرور دوم‌ (8.8.4.4) برای Google Public DNS تکرار کنید.
  9. پس از وارد کردن آدرس سرورها، روی Save (ذخیره) ضربه بزنید.

توجه: به خاطر داشته باشید که قبل از تغییر تنظیمات دی‌ان‌اس، آدرس سرورهای دی‌ان‌اس جایگزین را یادداشت کنید. همچنین، توصیه می‌شود از سرورهای دی‌ان‌اس معتبر مانند Google Public DNS یا OpenDNS استفاده کنید.

دی‌ان‌اس نقش کلیدی در برقراری ارتباط ما با وب‌‎سایت‌های مورد علاقه‌مان ایفا می‌کند. با درک نحوه عملکرد دی‌ان‌اس و استفاده از سرورهای دی‌ان‌اس مناسب، می‌توانیم به‌‎سرعت و به‎‌آسانی به اطلاعات و سرگرمی‌های مورد نظر خود در اینترنت دسترسی پیدا کنیم. نظر شما چیست؟ آیا استفاده از سرویس‌های DNS به شما کمک کرده تا آزادتر و پرسرعت‎‌تر از قبل در فضای بی‌کران اینترنت به اکتشاف بپردازید؟ امیدواریم از آموزش امروز‌ ما بهره‌کافی را برده باشید.