کارت گرافیک چیست؟ همه چیز درباه آن را بدانید!

وقتی صحبت از قدرت یک کامپیوتر یا لپ‌تاپ می‌شود، معمولاً ذهنمان به سمت پردازنده یا رم می‌رود. اما اگر اهل بازی، طراحی گرافیکی، تدوین ویدئو یا حتی استخراج رمزارز باشید، کارت گرافیک یا همان GPU (Graphic Processing Unit) یکی از مهم‌ترین قطعات سیستم شماست. 

کارت گرافیک چیست؟

کارت گرافیک یک قطعه سخت‌افزاری است که وظیفه‌ی اصلی آن پردازش تصاویر، ویدئوها و محتوای گرافیکی است. این قطعه مانند یک مغز کمکی برای کامپیوتر عمل می‌کند که تمرکز اصلی‌اش روی گرافیک و تصویر است. هر وقت تصویری روی مانیتور ظاهر می‌شود، این کارت گرافیک است که آن را پردازش کرده و به نمایش درمی‌آورد.

اجزای اصلی کارت گرافیک:

• پردازنده گرافیکی (GPU): مغز اصلی کارت که محاسبات گرافیکی را انجام می‌دهد.
• حافظه اختصاصی (VRAM): حافظه‌ای مخصوص کارت برای ذخیره اطلاعات تصویری.
• خنک‌کننده (فن یا هیت‌سینک): برای کنترل دمای کارت هنگام کار کردن.
• خروجی‌های تصویری (HDMI، DisplayPort و...): برای اتصال به مانیتور یا تلویزیون.

تفاوت حافظه رم (RAM) با حافظه کارت گرافیک (VRAM)

رم (RAM) حافظه‌ی موقتی است که سیستم برای اجرای برنامه‌ها، پردازش‌های عمومی و مدیریت داده‌های لحظه‌ای از آن استفاده می‌کند.

• در اختیار کل سیستم است؛ CPU، سیستم‌عامل، مرورگرها، نرم‌افزارها و... همه از آن استفاده می‌کنند.
• داده‌ها بعد از خاموش شدن پاک می‌شوند.
• تأثیر مستقیم در سرعت اجرای چند برنامه هم‌زمان دارد.
• مثال: وقتی کروم، فتوشاپ و اسپاتیفای را با هم باز می‌کنی، RAM است که همه را پشتیبانی می‌کند.

VRAM حافظه اختصاصی کارت گرافیک است و فقط برای ذخیره و پردازش اطلاعات بصری به کار می‌رود:

• در اختیار فقط GPU است.
• داده‌هایی مثل تکسچرهای بازی، فریم‌های ویدیو، مدل‌های سه‌بعدی و غیره را نگه می‌دارد.
• نقش حیاتی در بازی، تدوین ویدیو، طراحی سه‌بعدی و رندرینگ دارد.
• بیشتر VRAM باعث کاهش لنگ در بازی‌ها و نمایش سریع‌تر گرافیک می‌شود.

🧠 مثال ساده:
فرض کن داری یک بازی سنگین مثل Cyberpunk 2077 بازی می‌کنی:
RAM وظیفه داره وضعیت سیستم، اجرای بازی، پس‌زمینه‌ها و ویندوز رو کنترل کنه.
VRAM مسئول بارگذاری تکسچرها، مدل‌های شخصیت‌ها، افکت‌های نوری و صحنه‌هاست

تفاوت حافظه کارت گرافیک با حافظه ذخیره‌سازی (SSD/HDD)

فرض کن داری یه نقاشی خیلی بزرگ می‌کشی. VRAM مثل میزه کارت می مونه همه رنگ‌ها و ابزارایی که الآن نیاز داری؛ روش چیده شده، تا سریع در دسترس باشن. اما اگه چیزی لازم داشتی که رو میز نبود، می تونی بری از تو کمد (SSD) برش داری. و از اونجایی که دسترسی به کمد یه‌ذره کندتره، پس میز باید تا جای ممکن جا داشته باشه.
خلاصه علمی اگه بخوام بگم  VRAM حافظه موقت و پرسرعت برای پردازش تصویر توی کارت گرافیکه، ولی SSD حافظه دائمی و سریعه برای ذخیره اطلاعات کل سیستم و کل پروژه های انجام شدش.

تفاوت کارت گرافیک (GPU) با CPU 

CPU یا همان پردازنده مرکزی، مغز اصلی کامپیوتر است که مسئول انجام همه‌ی محاسبات عمومی سیستم است؛ از باز کردن نرم‌افزارها گرفته تا انجام محاسبات روزمره.
به زبان ساده، CPU همه‌کاره است، اما در کارهای گرافیکی تخصص ندارد و سرعتش در پردازش‌های هم‌زمان کمتر از GPU است.
🧠 تشبیه ساده: CPU مثل مدیر یک شرکت است که در کار همه نظارت دارد ولی خودش همه کارها را انجام نمی‌دهد.
 GPU (واحد پردازش گرافیکی یا کارت گرافیک) بخش برای پردازش تصویر، ویدئو، بازی و طراحی‌های سه‌بعدی است. برخلاف CPU که معمولاً ۴ تا ۱۶ هسته دارد، یک GPU می‌تواند هزاران هسته کوچک داشته باشد که برای محاسبات هم‌زمان عالی‌اند.
🧠 تشبیه ساده: GPU مثل تیم گرافیست‌های شرکت است؛ کار خاص خودش را انجام می‌دهد.

چه تفاوتی بین کارت گرافیک داخلی و خارجی وجود دارد؟

کارت گرافیک داخلی (Onboard یا Integrated): این نوع کارت روی خود پردازنده (CPU) یا مادربرد تعبیه شده و قدرت کمتری دارد. مناسب کارهای روزمره مثل وب‌گردی، تماشای فیلم و کار با نرم‌افزارهای سبک است.
کارت گرافیک خارجی (Dedicated یا Discrete): کارت‌های مجزا هستند که قدرت پردازشی بسیار بالاتری دارند و برای بازی، طراحی، رندرینگ و کارهای حرفه‌ای استفاده می‌شوند. معمولاً در کیس‌های دسکتاپ یا لپ‌تاپ‌های حرفه‌ای دیده می‌شوند.

برندهای معروف کارت گرافیک

دو برند اصلی که پردازنده‌های گرافیکی تولید می‌کنند عبارتند از:

• NVIDIA: معروف به کارت‌های GeForce (مناسب گیمینگ و حرفه‌ای‌ها).
• AMD: با کارت‌های سری Radeon رقیب جدی NVIDIA است.

مقدار کارت گرافیک را از کجا بفهمیم؛ نحوه خواندن آن

کارت‌های گرافیک NVIDIA

 معمولاً با پیشوندهایی مانند GTX یا RTX عرضه می‌شوند که نشان‌دهنده نسل کارت گرافیک و ویژگی‌های خاص آن هستند.
ساختار مدل کارت گرافیک‌های NVIDIA

برای مثال RTX 3060 Ti

 پیشوند RTX:  نشان می دهد از تکنولوژی‌های پیشرفته‌تری مانند Ray Tracing و DLSS پشتیبانی می‌کنند. این ویژگی‌ها باعث می‌شود که گرافیک بازی‌ها طبیعی‌تر و واقع‌گرایانه‌تر به نظر برسند.
30: عددی که نشان‌دهنده نسل کارت گرافیک است. هرچه این عدد بالاتر باشد، کارت گرافیک از نسل جدیدتری است. برای مثال، RTX 3080 از RTX 3060 قدرتمندتر است و معماری بهینه‌تری دارد.
60: این عدد به قدرت کارت گرافیک اشاره دارد. هرچه این عدد بزرگ‌تر باشد، کارت گرافیک توان پردازشی بیشتری دارد. به عنوان مثال، RTX 3080 از RTX 3060 قوی‌تر است.
Ti: کارت‌های Ti معمولاً نسخه‌های بهبودیافته و قدرتمندتر از مدل‌های اصلی هستند. به‌طور کلی، کارت‌هایی که پسوند Ti دارند، از نظر قدرت پردازشی، حافظه و عملکرد بهتری نسبت به نسخه‌های غیر Ti دارند. برای مثال، RTX 3060 Ti از RTX 3060 قوی‌تر است.

کارت‌های گرافیک AMD

 معمولاً با پیشوند RX شروع می‌شوند. ساختار مدل‌های آن‌ها شامل اطلاعاتی درباره نسل، دسته‌بندی و قدرت پردازش کارت گرافیک می‌شود.
ساختار مدل کارت گرافیک‌های AMD
برای مثال RX 6700 XT:
RX: نشان‌دهنده کارت‌های گرافیک برند AMD است.
6: این عدد نشان‌دهنده نسل کارت گرافیک است. کارت‌هایی با عدد بزرگتر، نسل‌های جدیدتری دارند.
700: این عدد به دسته‌بندی کارت گرافیک اشاره دارد. هرچه این عدد بالاتر باشد، قدرت پردازشی کارت بیشتر است. به عنوان مثال، RX 6800 XT از RX 6700 XT قوی‌تر است.
XT: کارت‌های XT معمولاً نسخه‌های قدرتمندتر از مدل‌های استاندارد هستند. این کارت‌ها معمولاً فرکانس بالاتر و عملکرد بهتری دارند.

چه کارت گرافیکی مناسب من است؟

• برای گیمینگ 1080p و 1440p کارت‌های میان‌رده مانند RTX 3060 و RTX 3070 مناسب هستند.
• برای گیمینگ 4K یا پردازش‌های حرفه‌ای به کارت‌های RTX 3080، RTX 3090 و RTX 4090 نیاز دارید.
• برای کارهای گرافیکی حرفه‌ای مثل رندرینگ 3D یا تدوین ویدیو کارت‌های RTX 3070 و بالاتر بهترین عملکرد را دارند.
• برای کارهای سبک و عمومی کارت‌های اقتصادی مانند GTX 1650 یا کارت‌های داخلی برای پردازش‌های روزمره کافی هستند.

جمع بندی

در این مقاله با کارت گرافیک و عملکردش آشنا شدیم، انواع مختلف آن و نکات مهم را بررسی کردیم و کاربردهایش در بازی، طراحی گرافیکی و پردازش ویدیو را دیدیم. در نهایت، انتخاب یک کارت گرافیک متناسب با نیاز و بودجه، می‌تواند سرعت سیستم را افزایش دهد و تجربه کاربری بهتری فراهم کند.